راهنمای کاربردی برای انتخاب مدلهای هوش مصنوعی
(✍️ محمد جواد نوری، کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات و مدرس سواد رسانه )
امروزه شناخت انواع مدل های هوش مصنوعی برای کسبوکارها و کاربران ضروری شده است. این فناوری با سرعتی بیسابقه پیشرفت کرده و مجموعهای گسترده از ابزارها را در اختیار ما قرار داده است. این مدلها بر پایهی معماریهای متنوعی ساخته شدهاند و هر کدام در حوزهای خاص ــ از تولید متن و تصویر گرفته تا تحلیل داده و حل مسئله ــ تخصص دارند.
به منظور کاهش پیچیدگی و جلوگیری از سردرگمی در انتخاب، دستهبندی این مدلها ضروری است. در این راهنما که با کمک هوش مصنوعی تهیه شده، مدلها بر اساس کاربرد و ماهیت اصلیشان در گروههای زیر سازماندهی شدهاند:
- مدلهای عمومی گفتوگو و تولید متن: تمرکز بر پردازش زبان طبیعی، تولید محتوا و تعامل معنادار با کاربر.
- مدلهای تولید و ویرایش تصویر: خلق محتوای بصری هنری یا واقعی با جزئیات بالا.
- مدلهای استدلال و حل مسئله: توانمند در تحلیل چندمرحلهای و ارائه راهکارهای منطقی.
- مدلهای تولید و ویرایش ویدئو: ایجاد ویدئوهای تبلیغاتی، آموزشی و هنری بر پایه متن یا تصویر.
- مدلهای صوت و گفتار: پردازش، شبیهسازی و تولید صدا و گفتار در زبانها و سبکهای مختلف.
در هر بخش، نام مدل، شرکت سازنده، شرح مختصر، مزیت کلیدی, موارد استفاده ایدهآل و نمونهای از دستور ورودی (پرامپت) ارائه شده است تا کاربران بتوانند با آگاهی کامل، گزینهی مناسب نیاز خود را انتخاب کنند.
۱. مدلهای عمومی گفتوگو و تولید متن
این بخش به مدلهایی میپردازد که برای تعاملات متنی، پاسخ به سوالات، تولید محتوا، و انجام وظایف زبانی عمومی طراحی شدهاند. این مدلها پایه و اساس بسیاری از کاربردهای هوش مصنوعی را تشکیل میدهند.
GPT‑5
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسل پرچمدار OpenAI با درک عمیق، تولید خلاق و توان حل مسئله بالا.
- کاربردهای ایدهآل: نویسندگی خلاق، آموزش پیشرفته، مشاوره تخصصی.
- پرامپت نمونه: «سناریویی بنویس که در آن، بحران کمآبی زایندهرود به اوج خود رسیده است. با الهام از سیستم قناتهای باستانی ایران و با استفاده از فناوریهای نوین (مانند نانوفیلترها و هوش مصنوعی)، یک راهحل خلاقانه و چندمرحلهای برای احیای پایدار رودخانه ارائه بده. متن باید هم جنبه فنی و هم جنبه احساسی و فرهنگی داشته باشد.»
GPT‑5 Pro
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه پریمیوم با دقت استدلال بالاتر و کیفیت زبانی ممتاز.
- کاربردهای ایدهآل: قرارداد، گزارش، محتوای رسمی یا حساس.
- پرامپت نمونه: «یک ماده الحاقیه برای قرارداد اجاره یک ملک تجاری در تهران بنویس. موضوع: اضافه شدن شرط “فسخ قرارداد در صورت عدم پرداخت شارژ ساختمان برای دو ماه متوالی”. این ماده باید با استناد به ماده ۴۷ قانون روابط موجر و مستاجر مصوب ۱۳۷۶ تنظیم شده و از نظر حقوقی کاملاً دقیق و غیرقابل تفسیر باشد.»
Claude 4.1 Opus
- شرکت سازنده: Anthropic
- شرح و مزیت کلیدی: قویترین مدل Claude با عمق تحلیلی فوقالعاده و حفظ انسجام متن بلند.
- کاربردهای ایدهآل: تحلیل حقوقی، مستندسازی، نگارش طولانی.
- پرامپت نمونه: «یک تحلیل ۳۰۰۰ کلمهای درباره آینده انرژی خورشیدی با تمرکز بر ایران بنویس»
Claude 3.7 Sonnet
- شرکت سازنده: Anthropic
- شرح و مزیت کلیدی: تعادل عالی سرعت و کیفیت، مکالمه طولانی و پایدار.
- کاربردهای ایدهآل: پشتیبانی مشتری، محتوای ترکیبی آموزشی.
- پرامپت نمونه: «بهعنوان مربی زبان فارسی، اشتباهاتم در این متن انگلیسی را تصحیح کن»
Gemini 2.5 Pro
- شرکت سازنده: Google DeepMind
- شرح و مزیت کلیدی: چندوجهی قدرتمند با توان ترکیب متن، تصویر و صوت.
- کاربردهای ایدهآل: پروژههای نیازمند تحلیل چندرسانهای.
- پرامپت نمونه: «این تصویر را تحلیل کن و توضیح بده چه ارتباطی با تغییرات اقلیمی دارد»
Mistral Large
- شرکت سازنده: Mistral AI
- شرح و مزیت کلیدی: متنباز، سریع و قابل بومیسازی؛ اقتصادیتر.
- کاربردهای ایدهآل: سامانههای داخلی، پردازش انبوه متن فارسی.
- پرامپت نمونه: «یک متن رسمی برای اطلاعرسانی افتتاحیه مرکز نوآوری بنویس»
LLaMA 3
- شرکت سازنده: Meta AI
- شرح و مزیت کلیدی: مدل متنباز با پشتیبانی قوی توسعهدهندهها.
- کاربردهای ایدهآل: تحقیق و توسعه نرمافزارهای زبانمحور.
- پرامپت نمونه: «۵ ایده نوآورانه برای اپلیکیشن مدیریت آموزش آنلاین ارائه کن»
Qwen 3
- شرکت سازنده: Alibaba
- شرح و مزیت کلیدی: پشتیبانی چندزبانه و ترجمه روان.
- کاربردهای ایدهآل: ترجمه تخصصی، پردازش متون بینزبانه.
- پرامپت نمونه: «این متن فارسی را به انگلیسی روان ترجمه کن: امروز بورس تهران رشد کرد»
DeepSeek R1
- شرکت سازنده: DeepSeek
- شرح و مزیت کلیدی: استاد استدلال گامبهگام و پاسخ تحلیلی.
- کاربردهای ایدهآل: حل مسائل پیچیده، آموزش تخصصی.
- پرامپت نمونه: «مسئله برج هانوی با ۵ دیسک را مرحلهبهمرحله حل کن»
DeepSeek V3
- شرکت سازنده: DeepSeek
- شرح و مزیت کلیدی: روان و طبیعی در مکالمه، فهم زمینه پیچیده.
- کاربردهای ایدهآل: داستانسرایی، مشاوره عمومی.
- پرامپت نمونه: «با زبان ساده نسبیت خاص را برای یک دانشآموز توضیح بده»
Grok 4
- شرکت سازنده: XAI
- شرح و مزیت کلیدی: خلاقیت طنزآمیز و غیرمعمول در پاسخ.
- کاربردهای ایدهآل: ایدهپردازی بازاریابی، طنز.
- پرامپت نمونه: «یک توییت طنز درباره گربهها و فیزیک کوانتوم بنویس»
۲. مدلهای تولید و ویرایش تصویر
این بخش به مدلهایی میپردازد که برای خلق محتوای بصری هنری یا شبیهواقعیت با جزئیات بالا طراحی شدهاند. این مدلها توانایی ترکیب خلاقیت و دقت تصویری را داشته و ابزار اصلی در طراحی گرافیک، تصویرسازی داستانی، و خلق آثار هنری دیجیتال محسوب میشوند.
GPT Image 1
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تصویرساز داخلی OpenAI با قابلیت تبدیل متن به تصویر با کیفیت بالا و رندر دقیق جزئیات. یکپارچه با سایر مدلهای GPT برای تولید متن + تصویر.
- کاربردهای ایدهآل: خلق تصویر برای مقالات، محتوای آموزشی، کمپینهای تبلیغاتی.
- پرامپت نمونه: «تصویری هایپررئال از یک کتابخانه مدرن با پنجرههای بزرگ رو به جنگل»
Flux Schnell
- شرکت سازنده: Runway/Flux
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه سریع مدل Flux با تمرکز بر سرعت تولید در عین کیفیت بالا برای کاربردهای فوری.
- کاربردهای ایدهآل: طراحی مفهومی سریع، تولید محتوای لحظهای برای شبکههای اجتماعی.
- پرامپت نمونه: «طراحی سریع یک پوستر مینیمال با تم سفر فضایی»
Flux Pro Kontext
- شرکت سازنده: Runway/Flux
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه حرفهای Flux با درک دقیق متن و ایجاد تصاویر با ترکیب زمینههای پیچیده.
- کاربردهای ایدهآل: خلق آثار گرافیکی دقیق، تصویرسازی با چند عنصر مرتبط.
- پرامپت نمونه: «یک تصویر سورئال از آسمان شب که با شهر آینده ترکیب شده»
MidJourney
- شرکت سازنده: MidJourney
- شرح و مزیت کلیدی: از محبوبترین مدلهای تولید تصویر هنری؛ خروجیها با استایلهای متنوع و کیفیت هنری بالا.
- کاربردهای ایدهآل: خلق آثار هنری، کاور آلبوم، کانسپت بازی و فیلم.
- پرامپت نمونه: «یک نقاشی دیجیتال از یک جنگجوی سامورایی در باران شبانه به سبک انیمه»
DALL·E 3
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسل سوم مدل تصویرساز OpenAI؛ توان فهم پرامپت دقیق و ایجاد تصاویر با کیفیت چاپی و فوتورئال.
- کاربردهای ایدهآل: تولید محتوای تبلیغاتی، تصویرسازی کتاب و مقاله.
- پرامپت نمونه: «یک عکس واقعی از یک قهوهساز کلاسیک روی میز چوبی در صبح بارانی»
Imagen 4
- شرکت سازنده: Google DeepMind
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تصویری گوگل با کیفیت رنگ عالی و جزئیات ظریف؛ مناسب کارهای تبلیغاتی و پروژههای هنری.
- کاربردهای ایدهآل: تولید تصاویر تبلیغاتی، شبیهسازی صحنهها برای فیلمسازی.
- پرامپت نمونه: «یک ماشین اسپرت قرمز در جاده ساحلی هنگام غروب آفتاب»
Hunyuan
- شرکت سازنده: Tencent
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تصویری متمرکز بر دقت چهره و استایلهای متنوع هنری.
- کاربردهای ایدهآل: طراحی شخصیت، پرترهسازی، تولید پوستر.
- پرامپت نمونه: «پرتره یک زن با لباس سنتی ایرانی در باغ گل»
۳. مدلهای استدلال و حل مسئله
این بخش به مدلهایی اختصاص دارد که با تحلیل چندمرحلهای، استدلال منطقی و بررسی دقیق دادهها میتوانند راهکارهای خلاقانه و عملی ارائه دهند.
o3 / o3 pro
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسل پیشرفته مدلهای استدلال OpenAI با توانایی تحلیل چندمرحلهای و حفظ دقت حتی در مسائل بسیار پیچیده.
- کاربردهای ایدهآل: تحلیل آماری، برنامهریزی استراتژیک، طراحی الگوریتمهای پیشرفته.
- پرامپت نمونه: «یک مدل پیشبینی فروش برای سهماهه آینده یک فروشگاه آنلاین طراحی کن»
o3‑mini / o3‑mini‑high
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه کوچکتر و سریعتر مدل o3، ولی همچنان با دقت استدلال بالا؛ گزینه اقتصادی برای پردازش بلادرنگ.
- کاربردهای ایدهآل: حل سریع معادلات ریاضی، ارائه راهحل برای مسائل تجاری کوتاهمدت.
- پرامپت نمونه: «یک برنامه یکهفتهای رژیم غذایی کمکالری برای فردی با فعالیت متوسط طراحی کن»
o4‑mini / o4‑mini‑high
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه بهینهشده جدیدتر برای استدلال و پاسخ سریعتر نسبت به o3-mini.
- کاربردهای ایدهآل: مدیریت پروژه، تصمیمگیری سریع بر اساس داده، تحلیلهای فوری.
- پرامپت نمونه: «برای کاهش هزینههای یک شرکت کوچک سه پیشنهاد عملی و فوری ارائه بده»
Claude 3.7 Sonnet Thinking
- شرکت سازنده: Anthropic
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه ویژه مدل Sonnet با قدرت استدلال چندمرحلهای و حفظ زنجیره منطقی پاسخها.
- کاربردهای ایدهآل: حل معماها، تحلیل منطقی دادهها، آزمونهای هوش.
- پرامپت نمونه: «مسئله برج هانوی با ۵ دیسک را دقیق و مرحلهبهمرحله حل کن»
DeepSeek R1
- شرکت سازنده: DeepSeek
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تخصصی در حل مسائل پیچیده با ترکیب منطق، ریاضیات و تحلیل داده.
- کاربردهای ایدهآل: مدلسازی آماری، حل مسائل مالی و علمی.
- پرامپت نمونه: «یک مدل آماری برای پیشبینی تقاضای برق در فصل تابستان طراحی کن»
Grok 3 Thinking
- شرکت سازنده: XAI
- شرح و مزیت کلیدی: نسخه تفکری مدل Grok که ایدههای تحلیلی و پاسخهای عمیق ارائه میدهد.
- کاربردهای ایدهآل: تحلیل اقتصادی، بررسی علل و پیامدها، ایدهپردازی خلاقانه اما منطقی.
- پرامپت نمونه: «چرا برخی استارتاپها با وجود سرمایه اولیه قوی شکست میخورند؟ تحلیل کن»
۴. مدلهای تولید و ویرایش ویدئو
این بخش شامل مدلهایی است که توانایی ساخت و ویرایش ویدئوهای تبلیغاتی، آموزشی و هنری را بر پایه ورودی متنی یا تصویری دارند.
Sora
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: مدل ویدئوساز پیشرفته با قابلیت تولید ویدئوهای واقعگرایانه و انیمیشنی بر اساس متن؛ حفظ انسجام صحنهها، حرکات طبیعی و نورپردازی دقیق.
- کاربردهای ایدهآل: تولید تیزر تبلیغاتی، ویدئوهای مفهومی، شبیهسازی سناریوها.
- پرامپت نمونه: «یک ویدئو ۱۰ ثانیهای از یک ربات که در یک خیابان آیندهنگر راه میرود و پرچم حمل میکند»
Runway Gen‑2
- شرکت سازنده: Runway
- شرح و مزیت کلیدی: نسل دوم مدل ویدئوساز Runway، با توانایی text‑to‑video و image‑to‑video همراه با استایلهای متنوع.
- کاربردهای ایدهآل: ساخت ویدئوهای هنری، کلیپهای کوتاه شبکههای اجتماعی، محتوا برای بازی و انیمیشن.
- پرامپت نمونه: «تبدیل یک تصویر از یک مزرعه گل به ویدئویی که گلها با باد حرکت میکنند»
Pika 1.0
- شرکت سازنده: Pika Labs
- شرح و مزیت کلیدی: مدل پیشرفته برای تولید و ویرایش ویدئو با تمرکز روی کاربردهای خلاقانه و افکتهای بصری خاص.
- کاربردهای ایدهآل: ساخت اینترو و آوترو ویدئو، ویدئوهای موزیک، پروژههای خلاقانه یوتیوب.
- پرامپت نمونه: «یک کلیپ ۵ ثانیهای از یک لیوان قهوه که دودش به شکل ابر در آسمان تبدیل میشود»
Kling AI
- شرکت سازنده: Kuaishou
- شرح و مزیت کلیدی: مدل ویدئوساز با تمرکز بر دقت اشیاء متحرک و پسزمینههای پیچیده، مناسب تولید ویدئوهای بلندتر.
- کاربردهای ایدهآل: ساخت فیلم کوتاه، بازسازی صحنهها، تبلیغات ویدئویی دقیق.
- پرامپت نمونه: «ویدئویی ۲۰ ثانیهای از یک قطار بخار قدیمی که در کوهستان برفی حرکت میکند»
VEED Video AI
- شرکت سازنده: VEED.IO
- شرح و مزیت کلیدی: ابزار ویدئویی با قابلیت تولید خودکار ویدئو بر اساس متن، تبدیل اسکریپت به ویدئو و اضافهکردن زیرنویس هوشمند.
- کاربردهای ایدهآل: تولید آموزشهای ویدئویی, ویدئو مارکتینگ, محتوای آموزشی شبکههای اجتماعی.
- پرامپت نمونه: «تبدیل یک متن آموزشی درباره پنج نکته عکاسی حرفهای به یک ویدئو با تصاویر و متن روی صفحه»
Synthesia
- شرکت سازنده: Synthesia.io
- شرح و مزیت کلیدی: تولید ویدئوهای حرفهای با آواتارهای هوش مصنوعی و صداگذاری خودکار در زبانهای مختلف.
- کاربردهای ایدهآل: ارائههای شرکتی، آموزش الکترونیکی، محتوای بازاریابی چندزبانه.
- پرامپت نمونه: «یک ویدئوی معرفی محصول با آواتار AI که به فارسی ویژگیها را توضیح میدهد»
۵. مدلهای صوت و گفتار
این بخش به مدلهایی میپردازد که در پردازش، شبیهسازی و تولید صدا و گفتار به زبانها و سبکهای مختلف تخصص دارند.
Whisper v3
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تبدیل گفتار به متن چندزبانه با دقت بالا، قادر به پردازش لهجهها و نویز محیط.
- کاربردهای ایدهآل: پیادهسازی زیرنویس خودکار، رونویسی جلسات، تبدیل پادکست به متن.
- پرامپت نمونه: «Transcribe the following Persian audio into English text»
GPT‑Audio / Real‑Time Voice
- شرکت سازنده: OpenAI
- شرح و مزیت کلیدی: قابلیت گفتوگو صوتی دوطرفه با واکنش بلادرنگ در کنار تولید متن، مناسب ارتباط آنی کاربر–AI.
- کاربردهای ایدهآل: دستیار صوتی شخصی، خدمات پشتیبانی مشتری، آموزش تعاملی.
- پرامپت نمونه: «گفتوگوی زنده با کاربر درباره آبوهوای امروز»
VALL‑E X
- شرکت سازنده: Microsoft Research
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تبدیل متن به گفتار واقعگرایانه با تقلید صدای گوینده از نمونه کوتاه.
- کاربردهای ایدهآل: دوبله شخصیسازیشده، تولید کتاب صوتی با صدای خاص کاربر.
- پرامپت نمونه: «Read this story in the voice style of the provided sample»
Bark
- شرکت سازنده: Suno AI
- شرح و مزیت کلیدی: مدل تولید گفتار و موسیقی با لحنی طبیعی و افکتهای صوتی ادغامشده.
- کاربردهای ایدهآل: ساخت دیالوگ برای بازی، تولید تیزر صوتی، افکتهای سینمایی.
- پرامپت نمونه: «Generate a dramatic movie trailer voice-over»
Murf AI
- شرکت سازنده: Murf
- شرح و مزیت کلیدی: پلتفرم تبدیل متن به گفتار حرفهای با انتخاب صدای گویندگان و لهجههای مختلف.
- کاربردهای ایدهآل: تولید محتوای تبلیغاتی، ویدئوهای آموزشی، پادکست.
- پرامپت نمونه: «Convert this sales script into a US-accent female voiceover»
Play.ht 3.0
- شرکت سازنده: Play.ht
- شرح و مزیت کلیدی: مدل TTS با کیفیت ضبط استودیویی و پشتیبانی از بیش از 100 زبان.
- کاربردهای ایدهآل: تولید کتاب صوتی، محتوای چندزبانه، دوبله.
- پرامپت نمونه: «Narrate this Persian poem in a calm, deep voice»
دیدگاهتان را بنویسید